Dalton Highway na Alasce i Dempster Highway w Kanadzie to jedyne drogi w Ameryce Północnej, które umożliwiają całoroczne dotarcie lądem aż do Morza Arktycznego. Obie powstały relatywnie niedawno, bo w drugiej połowie XX wieku. Na obu przeważa szutrowa, dobrze utrzymana nawierzchnia, aczkolwiek w kilku miejscach pojawiła się już bardziej utwardzona. Obie prowadzą przez bezludne, trudnodostępne obszary, przecinają duże rzeki i dzikie góry. Obie zapewniają spotkanie z pierwotnymi mieszkańcami tajgi i tundry, łosiami, niedźwiedziami, wilkami, lisami polarnymi, wołami piżmowymi i największymi na Ziemi stadami karibu (renifery Ameryki Północnej). Aby pokonać obydwie drogi trzeba poruszać się własnym, dobrze przygotowanym i właściwie wyposażonym środkiem transportu. Przejazd Dalton i Dempster Highway to za każdym razem kilkudniowe doświadczenie odkrywania Ziemi na nowo i poczucie, że to „droga jest ważniejsza niż cel”. Doświadczamy tego podczas naszych wypraw samochodowych na Alaskę i do Kanady Zachodniej.
Dalton Highway, czyli wzdłuż Trans-Alaska Pipeline
Dalton Highway to droga stanowa nr 11 na Alasce zaczynająca się 84 mile od miasta Fairbanks i ciągnąca się 414 mil (666 km) na północ do bazy naftowej Deadhorse nad zatoką Prudhoe Bay Morza Arktycznego. Jej powstanie w 1974 roku związane jest z budową ropociągu Trans-Alaska Pipeline, którym wydobywana z szelfów Morza Arktycznego ropa naftowa transportowana jest do portu Valdez na południu Alaski. Choć przedsięwzięcie inżynieryjne wiązało się z pokonaniem rzek, łańcuchów górskich i terenów pokrytych wieczną zmarzliną drogę wybudowano w zaledwie 5 miesięcy. W pierwszym okresie istnienia pełniła funkcje logistyczne przy budowie i obsłudze rurociągu i całego przemysłu naftowego. Dopiero w 1994 roku została udostępniona jako droga publiczna. Nazwana została na cześć Jamesa Daltona, inżyniera z Alaski i eksperta od arktycznej infrastruktury naftowej.
Podróżując Dalton Highway mamy rzadką możliwość zobaczenia odległych i praktycznie bezludnych obszarów Alaski, historycznie zamieszkiwanych przez Indian Atabasków. Droga przekracza rzekę Jukon, przecina koło podbiegunowe północne, trawersuje łańcuch dzikich Gór Brooks’a, aż w końcu osiąga rozległe równiny łagodnie opadające do Morza Arktycznego, tzw. North Slope. Najwyższym punktem na trasie jest przełęcz Atigun (1444 m n.p.m.) w Górach Brooks’a, a kulminacyjne miejsce osiąga 70°12′ szerokości geograficznej północnej. Dla porównania najdalej na północ wysunięty w Europie Przylądek Północny (tzw. Nordkapp) znajduje się na szerokości 71°10′. Jedynymi miejscami zlokalizowanymi na całej długości drogi umożliwiającymi dostęp do cywilizacji (stacja benzynowa, sklep, restauracja) są Jukon Crossing, Coldfoot i Deadhorse.
Pokonanie Dalton Highway to jedna z największych atrakcji naszej wyprawy Ostatnia Rubież na Alaskę i w Jukon. Podczas przejazdu terenowymi kamperami zatrzymujemy się w najbardziej malowniczych miejscach, których po drodze nie brakuje. Oprócz rozległych widoków na równiny i góry do ciekawszych punktów na trasie należą skalna iglica Finger Mountain, punkt widokowy Gobblers Knob, stara osada poszukiwaczy złota Wiseman, góra Sukakpak, polodowcowe jezioro Galbraith i rzeka Sag. Przy odrobinie szczęścia w niedalekiej odległości od drogi spotkać można łosie, brązowe niedźwiedzie, karibu (alaskańskie renifery), jelenie i śnieżne owce. Na noce warto zatrzymać się na klimatycznych campingach przy potoku Marion lub nad jeziorem Galbraith, ewentualnie „na dziko” na północnych zboczach Gór Brooks’a. Dodatkową atrakcją trasy jest doświadczenie dnia polarnego. Na przełomie czerwca i lipca na dalekiej północy nie robi się ciemno, a ponad kołem podbiegunowym słońce nie zachodzi wcale.
Dempster Highway, czyli na spotkanie z rdzennymi mieszkańcami Północy
Dempster Highway to droga nr 5 (na Terytorium Północno-zachodnim nr 8) w północno-zachodniej Kanadzie zaczynająca się przy Klondike Highway 40 km na wschód od Dawson City i ciągnąca się 736 km (457 mil) na północ przez Terytorium Jukon do miasta Inuvik na Terytorium Północno-zachodnim. Dalej jako Inuvik-Tuktoyaktuk Highway po 144 km (90 mil) dociera do miejscowości Tuktoyaktuk nad Morzem Arktycznym. Choć podobnie jak w przypadku Dalton Highway jej powstanie związane było z eksploracją złóż gazu ziemnego i ropy naftowej tym razem w delcie rzeki Mackenzie, to budowa nie poszła już tak sprawnie. Główny odcinek do Inuvik budowano w latach 1959-1979, a dopiero w listopadzie 2017 roku droga została przedłużona do samego Morza Arktycznego. Na sporej długości Dempster Highway przebiega po trasie dawnego zimowego szlaku psich zaprzęgów łączącego Dawson City z Fortem McPherson, który wytyczony został w czasie Gorączki Złota pod koniec XIX wieku przez Kanadyjską Policję Konną. Jednym z ich dowódców był William Dempster, od którego droga nosi nazwę.
Dempster Highway razem z Inuvik-Tuktoyaktuk Highway to jedyna droga lądowa łącząca system dróg kanadyjskich z Morzem Arktycznym. Choć przebiega przez tereny na pierwszy rzut oka wyglądające na bezludne umożliwia dotarcie do miejscowości zamieszkałych przez rdzenne plemiona Indian z grupy Inuitów, takie jak Fort McPherson, Tsiigehtchic, Aklavik, Inuvik i Tuktoyaktuk. Podróżując na daleką północ przecinamy łańcuchy gór Tombstone, Ogilvie i Richardson, przekraczamy koło podbiegunowe północne, pokonujemy rzeki Peel i Mackenzie wykorzystując kombinację promów (latem) i lodowych mostów (zimą), aż w końcu docieramy do równin rozleglej delty uformowanej przez dwie mijane rzeki u ujścia do Morza Arktycznego. Najwyższym punktem na trasie jest przełęcz Nort Fork (1289 m n.p.m.) w Górach Tombstone, a kulminacyjne miejsce osiąga 69°27′ szerokości geograficznej północnej. Jedynymi miejscami na przestrzeni blisko 900 km zapewniającymi wsparcie podczas podróży są Eagle Plains, Fort McPherson, Inuvik i Tuktoyaktuk.
Dempster Highway pokonujemy podczas naszej wyprawy Pionierzy Zachodu do Kanady Zachodniej. Podróż terenowymi kamperami umożliwia nam liczne postoje w malowniczych miejscach, których po drodze nie brakuje. Oprócz dalekich widoków na równiny, góry i rzeki do obowiązkowych postojów na trasie należą krótki trekking wzdłuż North Klondike River, tablica informacyjna na granicy między Jukonem a Terytorium Północno-zachodnim i lodowe wzgórza Pingo na wybrzeżu. Podobnie jak podczas podróży Dalton Highway niewiele szczęścia potrzeba by zobaczyć niedźwiedzie, łosie, jelenie czy stada karibu. Na noce warto zatrzymać się na klimatycznym campingu przy rzece Rock River lub nad samym Morzem Arktycznym, do którego w przeciwieństwie do alaskańskiej drogi można bezpośrednio dojechać.
Opracował Wojciech Marzec – organizuje i prowadzi wyprawy na Alaskę i do Kanady Zachodniej od 2008 roku.
