Odkryj Beskidy (część I)

Beskidy, choć określane zbiorczo jedną nazwą, to grupa pasm górskich o bardzo dużym zróżnicowaniu, zarówno pod względem przyrodniczym jak i krajobrazowym, historycznym czy kulturowym. Nie bez powodu zostały podzielone na wiele odrębnych części – choć mają ze sobą wiele wspólnego, każde z nich wyróżnia się spośród innych geologicznie, przyrodniczo czy kulturowo. W zależności od położenia, na różne sposoby przebiegały tam procesy kształtujące florę i faunę, inny bieg historii wpływał na kulturę materialną, przynależność do państw na przestrzeni wieków czy gęstość zaludnienia.

Wyjazdy weekendowe w Beskidy – sprawdź terminy >>>

Gorce to pasmo położne w Beskidach Zachodnich, a większe miejscowości będące bazą wypadową w góry to Nowy Targ i Rabka Zdrój. Najwyższym szczytem jest Turbacz (1310 m n.p.m.). Znaczna część terenu Gorców wchodzi w skład Gorczańskiego Parku Narodowego, chroniącego między innymi cenne lasy bukowe, jodłowe i świerkowe oraz polany śródleśne. W parku występuje większość dużych ssaków żyjących w naszym kraju, choć te najrzadsze – niedźwiedź, wilk i ryś pojawiają się sporadycznie, a ich liczebność to zaledwie kilka sztuk z każdego gatunku.

Teren Gorców może poszczycić się wielowiekową tradycją pasterską, żywą aż do II wojny światowej, a obecnie staraniem Gorczańskiego Parku Narodowego odnawianą w formie tzw. wypasu kulturowego. To właśnie z powodu pozyskiwania miejsca pod wypas ukształtowały się charakterystyczne, widokowe polany na grzbietach będące miejscem występowania wielu rzadkich roślin i zwierząt. Do dziś zachowały się lub zostały odbudowane liczne szałasy pasterskie w ilości niespotykanej w innych częściach polskich Beskidów.

Choć historia tego terenu jest bogata w wydarzenia, jednym z najbardziej kojarzonych okresów jest II wojna światowa. Wtedy to, korzystając z dużego zalesienia, bliskości granicy i słabo rozwiniętej sieci dróg, a także infrastruktury należącej do pasterzy, rozwinął się tu intensywnie działający ruch partyzancki.

Śladów kultury materialnej regionu najlepiej szukać w podgórskich miejscowościach. W Dębnie znajduje się jeden z najstarszych drewnianych kościołów południowej Polski, wpisany na listę UNESCO. Z Łopuszną związany był filozof i myśliciel ks. Józef Tischner – tam też można zatrzymać się w poświęconym mu domu pamięci, tzw. Tischnerówce. Również w Łopusznej warto zwiedzić dwór Tetmajerów, będący filią Muzeum Tatrzańskiego.

Gęsta sieć szlaków turystycznych, widokowe polany ciągnące się w szczytowych partiach gór, z których roztaczają się w pogodne dni wspaniałe widoki na okoliczne pasma a zwłaszcza Tatry to wystarczająco wiele powodów, żeby wybrać się w Gorce. Poza prywatnymi kwaterami w podgórskich wsiach i miasteczkach, można zanocować w dwóch klimatycznych schroniskach PTTK: na Turbaczu i Starych Wierchach. Zimą w okolicy panują doskonałe warunki do uprawiania narciarstwa biegowego, zwłaszcza że w ostatnich latach przybyło dobrze przygotowanych tras narciarskich.

Kolejnym pasmem, któremu przyjrzymy się bliżej są, znane przynajmniej z nazwy absolutnie każdemu Bieszczady. Najbardziej na wschód wysunięte pasmo polskich Beskidów, obrosłe legendą niedostępności, której smaku dodają legendy bieszczadzkich zakapiorów i burzliwe powojenne dzieje.

Bieszczady są dużą grupą górską o bardzo zróżnicowanym krajobrazie. W Polsce znajduje się ich zachodnia część – reszta pasma położona jest po stronie ukraińskiej. W zachodniej i północnej części dominują bukowe lasy, blisko wschodniej granicy rozciągają się trawiaste przestrzenie pozostałe po nieistniejących już dziś wsiach, a w najwyższych partiach nad okolicą górują słynne połoniny – rozległe hale, porośnięte trawami i niską roślinnością odporną na warunki atmosferyczne. To stamtąd właśnie rozciągają się wspaniałe panoramy na wszystkie strony świata. Z najwyższych bieszczadzkich szczytów podziwiać możemy góry Polski, Słowacji i Ukrainy.

Tutejsza przyroda to bogactwo ekosystemów, zbiorowisk roślinnych i gatunków – od bukowych i iglastych lasów, przez tereny podmokłe poprzez gołoborza i doliny dużych rzek, aż po piętro połonin. Najliczniej w Polsce występują tu niedźwiedzie, wilki i rysie. Poza nimi w Bieszczadach spotkać można prawie wszystkie gatunki dużych ssaków żyjące w Polsce, w tym żubra, sprowadzonego tu w latach 50. XX wieku. Liczne są również ptaki, w tym drapieżne oraz gady i płazy. Bieszczadzką przyrodę chroni się na kilka sposobów, a najwyższe partie gór wchodzą w skład Bieszczadzkiego Parku Narodowego.

Historia Bieszczadów to prawdziwa historia pogranicza. Jest tak burzliwa i złożona, że trudno zarysować ją w kilku zdaniach. Przez wieki spotykały się tu rozmaite kultury, narodowości i państwa, tworząc bogactwo etniczne i kulturowe regionu. Wysokie, niedostępne góry zawsze stanowiły granicę, zmieniały się tylko nazwy nadawane krainom po obu jej stronach. Wołoskie migracje i osadnictwo pozwoliły uformować się tu jednej z grup Górali Karpackich – Bojkom, którzy przez wieki żyli w sąsiedztwie polskich i rusińskich osadników. Dzieje powojenne sprawiły, że ludność ta zniknęła z Bieszczadów, a po okresie niemal zupełnego wyludnienia zaczęli w góry przybywać nowi osadnicy. Często szukający swojego miejsca poza systemem, mający nie po drodze z prawem, czy z innego powodu uciekający przed dawnym życiem. Tak powstała legenda bieszczadzkich zakapiorów…

Częściowo zamknięte dla turystów, dalekie i dzikie przyciągały jednak coraz więcej niespokojnych duchów, ale i ciekawych świata młodych ludzi. To tam wyjeżdżały pierwsze studenckie rajdy, obozy wędrowne, zakładano bazy namiotowe i budowano stanice harcerskie. Obecnie Bieszczady są bardzo popularnym celem wycieczek i wypraw. Dobrze utrzymane szlaki o różnej długości sprawdzają się podczas górskich wyzwań, ale też rodzinnych wycieczek z najmłodszymi. Zwłaszcza w sezonie letnim ruch turystyczny jest bardzo wzmożony. Jednak to nie odbiera Bieszczadom uroku i nie przeszkadza znaleźć czegoś dla siebie. Bieszczady wspaniałe są też zimą. Panują dobre warunki do narciarstwa skiturowego i trekkingów w rakietach śnieżnych. Turystów jest mniej, wieczory w ciepłych schroniskach smakują jakby bardziej, a widoki połonin zasypanych śniegiem oraz panoram ich szczytów w mroźny dzień nie mają sobie równych. Dlatego właśnie zapraszamy Was w lutym na zimową wędrówkę po Bieszczadach.

Beskid Wyspowy to dość daleko na północ wysunięty łańcuch górski, choć słowo „łańcuch” pasuje tu zdecydowanie mniej niż w przypadku innych grup. Nie bez przyczyny za to w nazwie pojawia się wyspa – tutejsze szczyty to najczęściej odosobnione, pojedyncze i niezgrupowane w dłuższe łańcuchy masywy. Najwyższym z nich jest Mogielica, której wysokość to 1170 m n.p.m. Choć szczyty Beskidu Wyspowego nie należą do najwyższych, z powodu swojej specyficznej, wyrazistej budowy prezentują się bardzo okazale a ich zbocza są często bardzo strome. Szlaki są stosunkowo mało uczęszczane, co powoduje, że okazji do odpoczynku od codzienności i zgiełku w czasie spokojnej wędrówki jest wiele.

Jednocześnie na wędrówkę możemy tu wygodnie wyruszyć z wielu mniejszych i kilku bardziej znaczących i znanych miejscowości, takich jak Rabka Zdrój, Tymbark czy Limanowa. Na większość przełęczy da się wjechać samochodem, co pozwala na uprawianie turystyki również osobom starszym, mniej doświadczonym czy wędrującym z dziećmi.

Jeśli tylko dopisze nam szczęście, będziemy mogli obserwować wyjątkowe zjawisko, które tylko podkreśla „wyspowy” charakter okolicy. Otóż czasami, najczęściej późną jesienią na skutek zjawiska inwersji, czyli odwrócenia temperatur niższe partie gór toną we mgle, z której ze względu na swoją wybitność wystają jedynie szczyty najwyższych wzniesień. To wspaniały spektakl natury, który pozostawia niezapomniane wrażenia.

Historia Beskidu Wyspowego to wielkie rody szlacheckie i cystersi, którzy założyli w nieodległym Szczyrzycu swój klasztor, gospodarując wielkimi połaciami ziemi i organizując osadnictwo. Kolejne wieki historii to przeplatające się okresy niepokojów społecznych, wojen i pokoju. Znaczącym, choć niechlubnym akcentem codzienności dawnych mieszkańców tych okolic było zbójnictwo, bazujące na ważnych szlakach komunikacyjnych przebiegających głębokimi dolinami. W czasie II Wojny Światowej, podobnie jak w sąsiednich Gorcach wysoko w górach intensywnie działali partyzanci.

Opracowała Alicja Kuchar – przewodniczka górska, trenerka, pedagożka i nauczycielka. W OFFTRAVEL prowadzi wyjazdy z cyklu #DzikaPolska i wyprawy trekkingowe w Ukrainie, Rumunii i Kirgistanie.